Στην αρχαία χριστιανική φιλολογία φαινόταν ξεκάθαρα η σχέση ανάμεσα στο ιερό περιστέρι - το Άγιο Πνεύμα - και τη Θεά της γονιμότητας, τη Θεομήτορα. Αυτό βγαίνει, λόγου χάρη, και από το γεγονός ότι στη χριστιανική "αγία τριάδα" που απαρτίζεται από το Θεό - πατέρα, το Θεό - γιο και το άγιο Πνεύμα, αυτό το Άγιο Πνεύμα κατέχει ολοφάνερα τη θέση της θεομήτορος. Στο λεγόμενο "εβραϊκό ευαγγέλιο", που απορρίφθηκε από την εκκλησία, ο Ιησούς Χριστός λέει απροκάλυπτα: "Η μάνα μου, το Άγιο Πνεύμα, μ' έπιασε απ' τα μαλλιά και με απόθεσε στο βουνό Θαβώρ." Και, τέλος, οι αιρετικοί χριστιανοί στα παλιά χρόνια οι λεγόμενοι βαλεντινιανοί, έβλεπαν επίσης στο Άγιο Πνεύμα τη "δοξασμένη μάνα".
Εμμανουήλ Γιαροσλάβσκι: "Πως γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν οι Θεοί και οι Θεές"
Σήμερα, η Παναγία δεν θεωρείται Θεά. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι και η Παρθένος Μαρία κάποτε λατρεύτηκε σαν Θεά, ένα φαινόμενο που περιγράφεται με τον όρο μαριολατρία. Mια από τις ομάδες που την τιμούσαν ως Θεϊκή Μητέρα ήταν οι Κολλυριδιανοί – ή τουλάχιστον έτσι τους ονομάζει ο Επιφάνιος, χριστιανός αιρεσιολόγος και επίσκοπος, στο έργο του Πανάριον (78-79). Η «κολλυρίδα» ήταν το ιερό ψωμί που της πρόσφεραν. Αξίζει να σημειωθεί ότι η «αίρεση» αυτή είχε εμφανιστεί στην Αραβία κατά τον 4ο αιώνα και ότι ασκούνταν κυρίως από γυναίκες – μάλιστα, περιλάμβανε ακόμη και γυναίκες ιερείς. Ίσως η Αραβία να μοιάζει μακρινή, ωστόσο σύμφωνα με τον Επιφάνιο, οι διδασκαλίες τους προήλθαν από τη Θράκη!
Για τις σύγχρονες χριστιανικές εκκλησίες, η Παναγία είναι Υπεραγία και Θεοτόκος, η μητέρα του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Το όνομά της ήταν Μαρία ή Μαριάμ, στα εβραϊκά και αραμαϊκά.
Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την εμφάνιση στη Μαρία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για να φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό. Οι αναφορές συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού, από την Γέννηση μέχρι τη Σταύρωσή Του. Στα "απόκρυφα" κείμενα αναφέρονται τα Εισόδια, η Κοίμηση αλλά και η Ανάληψή της. Οι Μουσουλμάνοι αναφέρονται στο πρόσωπό της επίσης αποκαλώντας την Παρθένο Μαρία αλλά και χρησιμοποιώντας τον προσδιορισμό Σαϊντά που σημαίνει 'Κυρία'.
Σύγχρονες εθνογραφικές μελέτες έχουν καταδείξει τη σύνδεσή της με τις Θεές του παγανιστικού κόσμου και κυρίως με την Αθηνά και την Ίσιδα (Η Παναγία των αρχαίων Ελλήνων και Ισιδα, η Παναγία του αρχαίου κόσμου) λόγω του ότι στον χριστιανικό κόσμο Της έχουν αποδοθεί ιδιότητες και δυνάμεις που κατείχαν κυρίως οι Θεές αυτές.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πάμπολλα προσωνύμια (Τα τριακόσια ονόματα της Παναγίας) που Της αποδίδονται καθώς και οι εικόνες (Οι εικόνες της Παναγίας) και ύμνοι (Ακατάληπτον εστί - Θεοτόκε η ελπίς και Μικρή παράκληση, μέρος 3/15) που έχουν γραφτεί για Εκείνη, υψηλής αισθητικής αξίας.
Η εικόνα της Παναγίας της Γοργόνας, όπου η Παναγία εικονίζεται με ψαρίσια ουρά, συμφιλιώνοντας τις Χριστιανικές και τις παγανιστικές παραδόσεις, είναι από το εκκλησάκι της Παναγίας στη Σκάλα Συκαμιάς στη Λέσβο…Αυτή θεωρείται ότι ενέπνευσε τον Στρατή Μυριβήλη για να γράψει το μυθιστόρημά του με τον ίδιο τίτλο.
Μια άλλη μοναδικά παράδοξη Παναγιά, η Κεριώτισσα, του Χρήστου Μποκόρου
Καθώς και η ιερή καρδιά της Μαρίας!
Η Παναγία είναι η σύγχρονη Θεά μας!