Οι Αμαζόνες λοιπόν και πάλι, οι μακρινές μας προγόνισσες. Mεταξύ μύθου και ιστορικής πραγματικότητας τις αναζητούμε ξανά... Ο Στήβεν Πρέσφιλντ λοιπόν, ο περίφημος ιστορικός μυθιστοριογράφος, στο βιβλίο του «Οι τελευταίες Αμαζόνες», αναφέρει ότι οι Αμαζόνες ζούσαν και οργανώνονταν κατά τριάδες. Τρεις-τρεις γυναίκες μαζί αποτελούσαν μια μικρή ομάδα στην κοινωνία τους και μεταξύ των γυναικών της κάθε τριάδας αναπτύσσονταν, μεταξύ άλλων, και έντονα ερωτικά αισθήματα. Ο γυναικείος ομοερωτισμός στην εποχή του Χαλκού με άλλα λόγια...
Οι γυναίκες της Λέσβου του 6ου αιώνα π.χ. θα μπορούσαμε σίγουρα να πούμε ότι ήταν οι πιο ελεύθερες γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας. Συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου τους, επαγγελματική και οικονομική ανεξαρτησία και σεξουαλική ελευθερία. Ένας τόπος και μια εποχή όπου η γυναικεία ομοφυλοφιλία δεν ήταν απλά ανεκτή αλλά απόλυτα αποδεκτή και θεμιτή. Αυτά μας μαρτυρούν άλλωστε και τα ποιήματα της μεγάλης μας Σαπφώς, αυτά καταγράφει και στο βιβλίο της «Σαπφώ», η Marion Giebel.
Οι Σπαρτιάτισσες λοιπόν τώρα. Οι δυνατές πειθαρχημένες γυναίκες μιας στρατιωτικού τύπου κοινωνίας. Κι όμως, στην κοινωνία αυτή οι γυναίκες ήταν ίσες με τους άνδρες σε όλους τους τομείς της σπαρτιατικής ζωής εκτός από την συμμετοχή στον στρατό και τον πόλεμο, σύμφωνα με τις Αννα Ρηζ και Ειρήνη Βαλλέρα Ρίκερσον, συγγραφείς του βιβλίου «Αρχαίες Ελληνίδες Αθλήτριες». Κορίτσια κι αγόρια γυμνάζονταν μαζί γυμνά, οι γυναίκες συμμετείχαν και σε πολεμικά αθλήματα και σύμφωνα με τον Λυκούργο έπρεπε να έχουν δυνατά κορμιά για ν' αποκτήσουν και δυνατούς απογόνους, να καταφέρουν να υπομένουν τις ωδίνες των τοκετών και σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη να είναι ικανές να πολεμήσουν για τις ίδιες, για τα παιδιά τους και για την πατρίδα τους. Είχαν πλήρη ελευθερία στην προσωπική τους ζωή, άνετο κι ελαφρύ ντύσιμο. Επίσης, υπάρχει η μαρτυρία του για τις σχέσεις ανάμεσα σε ώριμες γυναίκες και νεότερα κορίτσια. Σύμφωνα με το βιβλίο "Οι Σπαρτιάτες", του καθηγητή Νέας Ελληνικής Ιστορίας, Πολ Κάρτλετζ, οι γυναίκες της Σπάρτης είχαν κληρονομικά δικαιώματα και το δικαίωμα ερωτικής συνεύρεσης και τεκνοποίησης με άλλον άνδρα, πέρα του συζύγου. Ακόμα, στη Σπάρτη λειτουργούσε δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης για τα κορίτσια όπως και για τα αγόρια. Σύμφωνα μάλιστα με μερικές ενδείξεις, υπήρχε και για τα κορίτσια ένα σύστημα διαπαιδαγώγησης μέσω παιδεραστικών σχέσεων, αντίστοιχο με εκείνο που αποτελούσε ένα συστατικό στοιχείο της εκπαίδευσης των αγοριών όταν έφταναν στην εφηβεία. Σε γενικές γραμμές, η ομοφυλοφιλία ήταν απόλυτα αποδεκτή στην αρχαία Σπάρτη.
Η Eva Cantarella στο βιβλίο της "Η αμφιφυλοφιλία στον αρχαίο κόσμο" αναφέρεται στην ύπαρξη των "θιάσων", ως κοινοτήτων γυναικών, που η ύπαρξή τους τεκμηριώνεται τόσο για την Λέσβο της εποχής της Σαπφώς, όσο και για τις Σπαρτιάτισσες και για τις Αθηναίες, στην περιοχή της Βραυρώνας. Οι θίασοι δεν ήταν απλά "εκπαιδευτικά κέντρα" για κοπέλες αλλά κάτι πιο περίπλοκο. Ήταν ομάδες με τις δικές τους θεότητες και τελετές, όπου τα κορίτσια, πριν από το γάμο, δοκίμαζαν μια γενική εμπειρία της ζωής. Τα κορίτσια εκπαιδεύονταν βάσει αυτής της κοινοτικής ζωής. Διδάσκονταν μουσική, τραγούδι και χορό αλλά και την χάρη που της έκανε επιθυμητές σαν γυναίκες. Μέσα στους θιάσους αναπτύσσονταν σφοδροί έρωτες μεταξύ των κοριτσιών αλλά ανάμεσα στις δασκάλες και στα κορίτσια επίσης. Περισσότερα για τους θιάσους αυτούς μπορείτε να διαβάσετε στα μεταφρασμένα αποσπάσματα του βιβλίου, http://users.otenet.gr/~scoutari/metafraseis.html Επίσης, ο Πλούταρχος παραδέχεται τον έρωτα της Σαπφώς για τις γυναίκες με αφορμή το απόσπασμα 31, χωρίς να κρίνει την ερωτική της συμπεριφορά.
«Αι Σάμιαι Βιττώ και Νάννιον εις Αφροδίτης
φοιτάν τοις αυτής ουκ εθέλουσι νόμοις,
εις δ' έτερ' αυτομολούσιν, α μη καλά. Δεσπότι Κύπρι,
μίσει τας κοίτης της παρά σοι φυγάδας.»
(Επίγραμμα του Ασκληπιάδη του Σάμιου)
«Η Βιττώ και η Νάννιον
από την Σάμο
δεν θέλουν να υπακούουν
στους νόμους της Αφροδίτης
κι αποσκίρτησαν
κάνοντας άλλες τελετές
όχι καλές.
Δέσποινά μου Αφροδίτη,
να μισής τις φυγάδες
της δικής σου κλίνης.»
(Μετάφρασις Ανδρέα Λεντάκη από το «500 ποιήματα από την Παλατινή Ανθολογία» Β` έκδοση, σελίς 108, Δωρικός 1988).
Στο επίγραμμα αυτό γίνεται λόγος από τον Ασκληπιάδη τον Σάμιο, που έζησε την Αλεξανδρινή Εποχή, για τον λεσβιακό έρωτα. Εδώ, βλέπουμε να εκφράζεται μια αποστροφή και πολεμική του Ασκληπιάδη για το συγκεκριμένο αυτό είδος έρωτα, αν και δεν δίνει ο ίδιος στο έργο του δείγματα ερωτικής σεμνοτυφίας και σεξουαλικού συντηρητισμού. Μάλιστα, είναι εμφανές ότι η ερωτική του ζωή μοιράζεται εξ ίσου σε γυναίκες και άνδρες.
Πώς λοιπόν μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή την αποστροφή και πολεμική; Νομίζω ότι εύκολα μπορεί να εξηγηθεί αν λάβουμε υπόψη μας το εξής. Η ομοφυλοφιλία κι ο λεσβιασμός ήταν μεν αποδεκτά κι επιτρεπτά στον αρχαίο κόσμο αλλά κυρίαρχη κοινωνική αξία αποτελούσε ο γάμος κι η τεκνοποίηση.
Προφανώς, η Βιττώ και η Νάννιον δεν είχαν αποδεχθεί αυτή την κυρίαρχη αξία και ζούσαν μαζί σαν ζευγάρι, αν και ήταν ενήλικες και σε ηλικία γάμου και τεκνοποίησης. Γι' αυτό και δέχονται την πολεμική αυτή του ποιητή.
Θεωρώ ότι η Βιττώ και η Νάννιον αξίζει να μνημονεύονται ως το πρώτο ιστορικά γνωστό ομοερωτικό ζευγάρι, που αντίθετα με τα προστάγματα και τους κανόνες της κοινωνίας τους, προτίμησαν ν' ακολουθήσουν τα κελεύσματα της καρδιάς τους και να ζήσουν μαζί σ' όλη την διάρκεια της ζωής τους. Aλλωστε, ο έρωτας, η αγάπη και τα ανθρώπινα συναισθήματα είναι ισχυρότερα από τις όποιες κοινωνικές επιταγές και συμβατικότητες.
Όλα αυτά είναι παραδείγματα από το μακρινό μας ιστορικό παρελθόν που όμως μας διδάσκουν και μας οδηγούν στο παρόν και στο μέλλον...
Ομοφυλοφιλία και Εβραίοι ποιητές του Μεσαίωνα
Τόση είναι η επιθυμία μου να τη φιλήσω
που θα ήθελα να είμαι γυναίκα
Διότι μόνο γυναίκες αυτή φιλά
Σαν άνδρας εγώ είμαι χαμένος για καλά.
Αυτά έγραφε ο εβραίος ποιητής Τόντρος Αμπουλάφια, που έζησε τον 13ο αιώνα στην Ισπανία.
Και βέβαια, με τους στίχους αυτούς υπονοείται η γυναικεία ομοφυλοφιλία, η οποία εκφράζεται έμμεσα από έναν άνδρα ποιητή, καθώς γυναίκες ποιήτριες δεν έχουμε εκείνη την εποχή και σ' εκείνη την κοινωνία. Για να δούμε όμως και κάποιους άλλους στίχους, που κατατάσσονται στα ποιήματα με ομοφυλοφιλική διάθεση:
Χαιρετώ τον φίλο μου
Τον φίλο μου τον χαιρετώ με του ανέμου τα φτερά.
Του ζητώ τώρα που φεύγει η ζέστη κι έρχεται δροσιά,
την ημέρα που χωρίσαμε ποτέ να μην ξεχνά.
Γιατί όρκους αγάπης δώσαμε κάτω απ’ τη μηλιά.
Αυτό το ποίημα γράφτηκε από τον Γεούντα α Λεβί, εβραίο ποιητή επίσης, που έζησε τον 11ο αιώνα στην Ισπανία.
Και τα δύο αυτά ποιήματα περιλαμβάνονται στην εξαιρετική ποιητική ανθολογία με τίτλο «Εβραίοι ποιητές του Μεσαίωνα», σε επιμέλεια και μετάφραση του Ιωσήφ Βεντούρα.
Όπως μας πληροφορεί το βιβλίο αυτό, η ομοφυλοφιλία ήταν αποδεκτή στην Ανδαλουσία, κατά τον Μεσαίωνα. Αυτό άλλωστε είναι ιδιαίτερα εμφανές από κάποια ποιήματα, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο.